BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİNE SERBEST BÖLGELERİ –DUBAİ SERBEST BÖLGELERİNDE ÇAY TİCARETİ

RİZE SERBEST BÖLGESİNDE ÇAY TİCARETİ

Geçtiğimiz hafta Rize internet Gazetelerinde ve basında Dubai Serbest Bölgesinin haberlerini okuduk ve oradaki çay Ticaretinin Türk çayının geleceği için örnek olacağının keşfedildiğini öğrenmek mutluluğunu yaşadık.Haber sayfalarında yer alan heyete baktık çay sektörünün önemli yetkili ve etkili isimlerini gördük.Heyettekiler gerçekten uzun yıllardır ,özellikle çay sektöründe özelleştirmenin uygulanmaya başladığı 1985 den beri sektörde sanayici ve idareci olan arkadaşlarımızın beyanlarını okuma fırsatını bulduk ve aydınlandık.

Birleşik Arap emirlikleri Uzun yıllar Osmanlı hakimiyetinde kaldıktan sonra İngiliz sömürgesi iken 1971 de İngilizlerin çekilmesi ile bağımsızlık elde etmişleridir.Fakat ekonomi genelde İngilizler ağırlıklıdır.Nitekim Ülkenin Resmi dili Arapçadır,fakat herkes İngilizce öğrenir ve ticari yaşam dili İngilizcedir.

Ekonomisi petrol ve doğal gaza dayanır fakat yeterli tarımsal olanakları da vardır. Ancak en önemli konumu ve varlığı bulunduğu coğrafik konumdur.Bunu değerlendiren BAE ve Dubai şehri yetkilileri 1970 yılların ekonomik aracı ve Hongkonk – Singapur coğrafik serbest ekonomik bölgelerini dikkate alınca aynı ticari ve üretim sistemini Dubaide 1984 den beri kurmaya ve hizmete almaya başlamışlardır.

Bugün Dubai serbest Bölgeleri deyince Serbest Ticaret Bölgesi RAK la başlayan, FFZ – ABRFZ-AFZA- HFZ-DMCC-FZCO-GOLD DİMOND FZ – DKV FZ –DUBAİ İNTERNET FZ-DUBAİ MEDİA FZ- JAFZA FZ GİBİ ALTINDAN,MADENE,OTOMOBİLDEN ,ENDÜRSTRİYEL ÜRETİME,TEKSİT DEN ,İNTERNERTE ,BİLGİ ÜRETİMİNDEN ,ARGE VE GIDA SEKÖTÜ İLE İLGİLİ SERBEST BÖLGELER İHTİSAS ORGANİZASYON LARI BÜTÜNÜ OLARAK ÇALIŞMAKTADIR.

YANI BU BÖLGE COĞRAFİK BAKIMINDAN ULUSLAR ARASI LOJİSTİK VE STRATEJİK ÜRETİM MERKEZİ FONKSİYONLARINI TAŞIMAKTADIR.

Gelinen nokta dünya ticaret merkezlerinden biri olmaktır.

Türkiyede 1985 yılında Serbest Bölgeler kanunu ile Genel müdürlüğü kurulmuş 13 ilde 20 serbest bölge açılmıştır ve gelinen nokta gülünç ve acı vericidir.

Türkiyedeki serbest bölgelerden biride Rize dedir.Kurulması için ilk fizibilitesinin Tüncer Ergüven tarafından yapılışından kuruluşuna na kadar ve 2000 yılına kadar Çaykur run birkaç yetkilisi iki eski genel müdürü ve yardımcıları,bazı eski il yöneticilerimiz,ticaret oda başkanlarımız ve Serbest Bölge Genel müdürlüğü yetkilileri yaptıkları yanlış ve kjastı işlemlerle Serbest Bölge şirketini işsiz bırakarak ,%50 ar ortaklıklarına ilaveten fahiş ,hukuk dışı kiralar talep edilerek hukuk dışı bir sözleşmeyi dayatarak iflasına sebep olurken ,serbest bölgenin kapatılma teklifinin hazırlanışını sağlamışlar dır.Ancak başbakanımızın müdahalesi sonucu kapatılamamıştır.Fakat işsiz beklemektedir.Çaykur 2 yıldır serbest Bölge Genel müdürlüğünden daha önceki şirketten istediği parayı almamakla adeta görevini ve yetkisini ihmal ederek kötüye kullanmaktadır.

Çaykurumu bu alanı kullanacağını yetkililere söylerken , işletici şirketin tahliyesi için ödemesi gerekmeyen mahkeme ilam harçlarını da yatırarak tahliyeyi de yaptılar.Fakat hala daha kapıdan giremiyorlar.Çünkü o alan işleticiye değil SBGM ne bakanlar kurulu kararı ile 30 yıllığına tahsis edilirken Hukuku çok bilen çaykur 49 yıllığına Şirketle değil müteşebbis ile imzaladığı ve tahsis ettiği alana girememektedir.

Yeni genel Müdür bu detayları kurum içinden dinlemiş olabilir.Ancak bunları sorgulaması ve neden bu uygulamaların yapıldığına cevap araması gerekir.

Şimdi serbest bölgede faaliyetle Çaykur yapacağı hizmetleri anlatırken kamu oyuna kendisinden öncekilerin yaptığı yanlışları anlatmasını ve hesabını sormasını talep etmekteyiz.

Dubai Serbest Bölgelerinde yapılan ticari faaliyetten biride dökme ve paketli kuru çay ticaretidir. Burada çay üretilmez,Endonezya-Seylan-Hindistan-yavan-Vietnam,Çin, Kenya ,Tanzanya gibi ülkelerin direkt ülkelerinden sattıkları çayların dışındaki leri Dubai deki serbest bölgedeki ticaret olanakları kullanılarak piyasaya arz edilir.Çayda ayni işlemler Madras ,Koçin,Bombay ,Jakarta da ,İngiltere de ve Hollanda da yapılmaktadır.

Her çay üreten ülkelerdeki firmalar teknolojileri gereği siyah veya yeşil çay üretirken sistemleri gereği 8-10 a varan kalite ve kalibrasyonda ve şekilde çay üretirler.Bunları hiçbir nevi çay ile karıştırmadan tektip olarak pakete koydukları gibi Çaykurda olduğu gibi çeşitli nevileri karıştırıp –harmanlamakta ve pakete değişik kalitelerde çay sunmaktadır.

Firmalar ülke içinde bunu kolayca yaparlar.Ancak dünya pazarlarına hitap edecekler talebi karşılayamayınca veya daha düşük maliyetlerde çay bulma şansını bulunca kendi çayları dışında yabancı ülkelerin çaylarını da harmana katmak isterler.İşte bu aşamayı serbest bölgede gerçekleştirirler.

1993 Yılında Çaykur Genel müdürü olarak bakanlığımıza,DPT ve Hazine müsteşarlığından Talep ettiğimiz Rize serbest bölgesinin kuruluş gerekçelerimizden biri budur.Başbakan ve Yüksek Planlama Kurulunun uygun görüşlerine rağmen Serbest Bölge Genel Müdürü ipe un serip uzatıp zamana yayınca , Rizeli Bolu Millet Vekili Nemci Hoşverin teklifi ile 1995 yılı bütçe kanunu na koydurarak DYP iktidarında bugünkü alan tahsisi kararnamesi yayınlanmış-

Tır.Sonrasına Başbakan Yilmaz istemeye ,istemeye , eksiklerle açmıştır,ancak çalışır olanakları tanımamıştır. Yilmazın bürokratları sürekli sabote etmiştir. 2002 de açtıkları tahliye davalarını değişen Genel müdürde sürdürmüştür.

Bu konuda İşletici şirketin şikayetlerinin haklılığına 2002 den 2010 kadar tek doğruyu gören Rize millet vekili Ali Bayram oğludur.

Diğerleri Rizede neden seerbset bölge yapılmıştır,kapansa kapanmasa ne olur konusunda hiç kafalarını yormamışlar ,Sn.Başbakan a gerçeği götürmemişlerdir.

Bildiği kadar Ali Bayramoğlu Dubai de ne olup bittiğini çok iyi bilenlerden biridir.Millet vekilliği sürecinde Rize için ferdi değil toplumsal çalışmalara önem vermiştir.Konsey başkanı olarak yine ayni eforu sergilemektedir.

Diğerlerine gelince , 1993 lerde Çaykur Genel müdürlüğünde görerek , hayata geçirdiğimiz bu ihracat anlayışını anlamayarak veya kişisel nedenlerle siyasi yaklaşımlardan dolayı Genel Müdürlerden Ahmet ,Nejat ve Ekrem beylerin sabote ettiği ,buna çaykurun bölgenin kapatılması ve işleticinin tahliyesi için valiler ve Ticaret Odalarının uygun görüşlerinden sonra , iş ve ticaret yapılamaz hale getirilip,tam 33 iş yeri açma talebine ter cevabı verilen hatta ,Serbest bölgeden çay satılmasını ve çay ihraç ticaretini engelleyen Çaykur ,Rize Ticaret Borsası ve muhtemelen odası ,

‘’ ÇAYDA İHARACAT İÇİN RİZE SERBEST BÖLGESİNİ AKTİF HALE GETİRMEMİZ GEREKİR ‘’ diyerek kolları sıvayacaklardır.

Geçte olsa bunu gerçekten yaparlar ise seviniriz.Ancak şu sorulara da cevap ararız.

Sn.Genel Müdür Kendisinden önceki genel müdürlerden ve onunla bu konuda işbirliği yapan ulemalardan ne zaman ve nasıl hesap soracaktır.Çaykur orda ihracata dönük çay paketlemesi yapmak için son iki yıl dahil 1997 den beri 5000 m2 lık 10 000 tonluk bir depoyu bir kuruş kira ödemeden boş tutarken işletici şirketle %50 kar ortaklığı var iken neden bölgenin çalışmasını sabote etmiştir.

Bu kadar kıymetli bir ticari organizasyon kararı Rize için verilmiş ve faaliyete geçirilmişken buranın çalışmaz hale getirilmesine neden Ticaret borsası ortak olmasına rağmen gerekli hassasiyeti göstermemiştir.Rize Ticaret odamız üyesi ve %25 ile ortağıolduğu işletme şirketinin bir yıl daha izlenmesi ve yatırımcı gelmemesi halinde kapatılması raporunu üyesine sormadan nasıl Valiliğe yazarak valiliğin kapatılması doğrultusunda kanaat edinmesine sebep olmuştur.Rize ye gelen yatırımcılara yetkililer neden orası kapanacak ,siz yatırım yapmayın diyerek , serbest bölgeyi, işleticiyi,Rize ekonomisini ,kurumlarını zarara uğratmışlardır.

Neden 33 firmanın yatırım yapmak isteyen firmayı engellemişlerdir.Bunun da cevaplarını aramaktayız.

Heyetin kararını ve önerisini tam bilmemekle beraber yapılması gereken ve yapılabilir olan doğruları söylemektir .

Bu gün çaykur ve Özel sektörün elinde oldukça yüksek miktarda stoklar vardır.%15-16 randımanla ,6.5 kg yapraktan 1 kg kuru çay yaparak elde edilen %26-30 değerinde ekstraktı olan çayları öyle 10 dolar/kg değil paketli olarak 2 dolara bile dökme olarak 1 dolara bile satamazsınız.Önce çayı üretimi ve imalatını çay gibi yapmaya karar vermelisiniz.Bunu yaparsanız %30-40 oranında hitap edeceğiniz pazara uygun harman için dıştan çay desteği alırsanız netice alırsınız.Zaman içinde aynı kaliteyi tutturmak şartı ile %100 Türk çayı müşterisi oluşturursunuz.Aksi halde kendi çayımız iyidir iddiasını bırakıp Ukraynalı,Rusyalının istediği kaliteyi önce ülkemizde üreteceğiz,eksik kalırsa dışarıdan serbest bölgeye alıp harmanlayıp tekrar dışarı çıkaracağız diyebilirseniz başarırsınız.

Sonuç olarak 1993 de başladığımız yere hem Rize serbest bölgesi zaruretine hem de ihracat yöntemine dönmekteyiz. Bilgi ve akıl sahipleri insanlar günaydın kelimesini sabah kullanırlar,Öğleden sonra ve akşam ayni kelimeyi kullanmazlar.Gerçeği geç de olsa görenlere de teşekkür ediyoruz.