Atma Türkü Unutuluyor Mu?

Rize'de yaşayan son atma türkü ustalarından Osman Efendioğlu, unutulmaya yüz tutan atma türkü kültürünü anlattı.

Doğu Karadeniz Bölgesi’nde ağırlıkla Rize’de asırlardır halkın en başta gelen eğlencelerinden birisi olan, düğünlerde ve şenliklerde söylenen atma türküler zamanla unutulmaya yüz tuttu. Bir zamanların vazgeçilmez kültürel etkinliği olan atma türküler, atma türkü ustalarının azalması ve yeni ustaların yetişmemesi ile kaybolmak üzere.
Rize’nin meşhur atma türkü ustası emekli öğretmen Osman Efendioğlu 82 yaşında olmasına rağmen asırlardır süre gelen bu kültürü yaşatmaya çalışıyor. Binlerce eseri, yetiştirdiği onlarca öğrenci ve kazandığı ödüller ile atma türkü kültürünün yaşayan son ustalarından olan Efendioğlu, atma türküyü anlatırken, atma türkülerin son zamanlarda popüler olan yerel şarkılar ile karıştırılmasına ise tepki gösteriyor.

Atma türkünün karşılıklı laf atma sanatı olduğunu belirten yaşlı usta, “Atma türkü temelinde karşılıklı laf atma becerisidir. Hiciv, nükte, kinaye, kur gibi duyguları bünyesinde taşıyıp bunların kafiye ve tema arasında dolaşımını sağlayan bir türkü türüdür. Atma türkü; sevdam, yaylam gibi temalar üzerinde kurulan yerel şarkılar ile karıştırılıyor. Bunlar atma türkü değildir. Atma türkü iki kişi arasındaki söz düellosudur. Önce bir tema belirlenir bu tema çevresinde atma türkü ustaları belirttiğim kriterlerde özlü sözlerle yarışırlar" dedi.

Efendioğlu, Atatürk’ün 1924 yılında Trabzon ve Rize’de atma türküler ile karşıladığını belirterek Rize’de yaşanmış bir diyalogdan bahsetti. Efendioğlu, “Atatürk’ün Rize’yi ziyaretinde Osman Kandemir isimli bir atma türkü ustasını davet etmişler. Atatürk’ün Giresunlu Topa Osman lakabı ile aynı lakabı taşıyan Osman Kandemir’den iki bukle okumasını istemiş. Kandemir bunun üzerine Ata’ya ‘Böyle geldi geçiyor bu dünya meşakkatlan, Çekilmez bunun derdi bir can içun minnetlan. Canın pervanesi yok fentlan dönüyor fentlan. Öyle ıslahat yaptun kuzu geziyor kurtlan.’ demiş. Atatürk bundan çok memnun kalmış” diye konuştu.
Efendioğlu, Atma Türkü kültürünün kaybolmaması için gerekli tedbirlerin alınması gerektiğinin de altını çizdi. Efendioğlu bunun için kitaplar hazırlanması gerektiğini sözlerine ekledi.