Tarihlendirilmesi için kesin verilere sahip olunamayan Rize Kalesi’nin Aşağı Kale surlarının bazı bölümleri Alexios II. (1297-1330 ) zamanında yapılan Trabzon Kalesi’nin batı surları ile benzerlik gösterirler. İç Kale’den daha sonra şehrin önemli bir kısmının korunması için aşağı kale yapılmış olmalıdır. İç Kale, Justinyen zamanında (527-565) yeniden inşa edilmiştir. Daha sonra Trabzon Kommenosları zamanında da aşağı surlar inşa edilmiştir. Kale Osmanlı döneminde de onarımlar görmüş ve kullanılmıştır.
Kale şehir merkezinin güney batısında yer alır. İç kale ve aşağı kalelerden meydana gelmektedir. Yoğun yerleşme sebebiyle aşağı kale tamamen yok olmuş batı tarafında ki bazı sur parçaları günümüze kadar gelebilmiştir.
Kuleler dikdörtgen veya yuvarlak planlı ve iki katlı olup günümüze ulaşan kalıntılardan üst örtülerinin tuğla tonozlara sahip olduğu anlaşılmaktadır. Doğu surlarından hiç bir iz kalmamıştır. A. Bryer-D. Winfield planlarında surları tahmini göstermişlerdir. Büyük ihtimalle surlar vadinin doğu yamaçlarından geçerek kale camiini içine almaktadır. Tuzcuoğlu Konağı’nın batı yanında yapılan bir kazıda sur izlerine rastlanmıştır.
İç Kale: 150 m yükseklikte doğal bir yükselti üzerinde kurulmuştur. Planı düzgün olmayan bir yamuk şeklindedir. Giriş kapısı doğudadır. Dış kapıdan küçük avluya girilmekte ve buradan ikinci bir kapı ile kalenin asıl alanına girilmektedir. İç kaleyi çevreleyen duvarlar kısmen düzgün kesme taş ve moloz taşlardan inşa edilmiştir. Duvarların kalınlığı 1,5 mdir. İç kale, yarım daire planlı beş kuleye sahiptir. Yakın zamana kadar çok harap durumda olan kale surları, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca onarılmıştır. Kale duvarları, seyirdim yolu ile kısmen dendanlarla tamamlanmıştır
Aşağı Kale : Zamanında iç kaleden kuzeydoğu ve kuzeybatı yönlerine doğru açılarak uzayan ve denize ulaşan surlarla çevriliydi. Bugün sadece batı surlarının bir bölümü ile bazı kule kalıntıları kalmıştır. A. Bryer ve D. Winfield tarafından batı surları üzerinde 9 kule ve 2 kapı yeri tespit edilmiştir. Aşağı kale surları düzgün yontu taşlı, bazı kısımlarda içten takviye kemerleri yer almakta olup, bu kemerler tuğla örgülüdür.
Rize Valisi Seyfullah HACIMÜFTÜOĞLU Rize Belediye Başkanı Halil BAKIRCI, Recep Tayyip Üniversitesi Rektörü Prof.Dr. Arif YILMAZ, Vali Yardımcısı Hakan Burak UZ, İl Kültür ve Turizm Müdürü İsmail HOCAOĞLU ile birlikte Rize Kalesi ve etrafında yaptığı inceleme sonrası Rize Kalesinin bölgenin tarihsel anlamda en önemli ikinci kalıntısı olduğuna dikkat çekerek basın-yayın mensuplarına yaptığı açıklamada “ Rize Kalesi Samsun’dan Sarp’a kadar ayakta kalmayı başarmış en büyük kalemizdir. Bölgemizde Sümela Manastırı’ndan sonra en önemli destinasyon merkezi olmayı hak ediyor. Şehrin tam içinde olması kalemize ayrı bir önem katıyor. Çalışmalar hızla sürdürülmektedir. 2013 yılında yapılması planlanan ve 1. toplantısını siz basın mensupları ile yaptığımız 2.Rize Sempozyumu çalışmalarıyla birlikte Rize Kalesinin önemini ön plana çıkartmak istiyoruz, her zaman olduğu gibi yapıcı katkılarınız çalışmalarımızı hızlandıracaktır “ dedi.