Türkiye’de çay tarımı Doğu Karadeniz Bölgesinde Gürcistan sınırından başlayarak Ordu ilinin Fatsa ilçesine kadar olan kuşakta yapılmaktadır. Bu bölge içerisinde başta Rize olmak üzere Ordu, Giresun, Trabzon ve Artvin illerinde çay yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bu bölge dünyada çay yetiştiriciliği yapılan alanlar içerisinde en üst bölgeler arasında yer almaktadır. Gürcistan sınırından Trabzon ilinin Araklı ilçesine kadar olan alan Türkiye’de çay yetiştirilmesi bakımından en elverişli ve birinci derecede verimli çay üretim alanlarını oluşturmaktadır. Çay Doğu Karadeniz Bölgesinde yaşayan halkın en önemli gelir kaynaklarından birisini teşkil etmektedir. Rize ilinde organik çay tarımına Hemşin ilçesinde geçilmeye başlanması ve kademeli olarak Rize ilinde Organik Çay Tarımı planlarının yapılması ile beraber organik gübreleme önem kazanmaya başlanmıştır.
Teknolojik gelişmelerin bir sonucu olan kimyasal gübrelerin özellikle üretim miktarını artırmaya yönelik olarak, bilinçsizce kullanımı tarımsal üretim miktar artışının yanında kalitesiz ve insan sağlığını tehdit edecek ürünlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bu durum, insan sağlığına etki etmeyecek tarımsal faaliyetlerin (organik tarım faaliyetleri) geliştirilmesini tetiklemiştir. Gelişmiş ülkelerin yanında gelişmekte olan ülkelerde de organik tarım faaliyetleri özellikle devlet destekli olarak hızlı bir şekilde yayılmaktadır. Organik üretimin teşvik edilmesi ve organik ürünlere olan eğilimde meydana gelen artış neticesinde organik tarım ürünlerinin ticaret hacmi de hızla büyümektedir.
Organik çay tarımının geliştirilmesi ve genişletilmesi kapsamında Hemşin ilçesinin tamamının organik çay tarımı kapsamına alınmasından sonraki süreçte Artvin Muratlı beldesi, Rize Çamlıhemşin ve İkizdere ilçelerinin tamamı, Tunca beldesinin tamamı, Çayeli İlçesi Senoz vadisi, Pazar ve Ardeşen ilçelerinin üst bölgeleri, Fındıklı ilçesi Çağlayan vadisinin bir kısmı, Güneysu ilçemizde kısmen, Trabzon ili Of ilçesinden 2 köy, Rize ili merkez ilçeden 2 köy, Kalkandere ilçesinden de 1 köy organik çay tarımı kapsamına alınmıştır.
Çayda organik tarım ile ilgili önerilere geçmeden önce çay yetiştiriciliği ile ilgili bazı tespitleri ortaya koymakta fayda vardır:
1.Çay arazileri çok parçalıdır. Miras hukuku dolayısıyla kişi başına düşen çay tarımı arazisi azalmıştır. Birim alandan elde edilen gelir kişilerin geçimini sağlayamamaktadır.
2.Çay tarım alanlarında yıllardır kimyasal gübre kullanımı ve bu gübrenin bilinçsiz şekilde kullanımı nedeniyle toprak yapısı bozulmuştur. Bundan dolayı, çay tarımı düzgün bir şekilde yapılamamakta çayın kalitesi ve verimliliği azalmaktadır.
3.Çay çiftçisi eskiden olduğu gibi tarlasına gereken önemi vermemekte, bakım ve budama işlerini gereğince yapmamaktadır.
4.Özellikle bakım ve toplama işleri Gürcü işçilere yaptırıldığı için yanlış toplama ve budama işlemleri sonucunda çay bahçelerimizde verim düşmektedir
5.Hemşin vadisinde organik tarıma geçilmiş olmasına rağmen vadideki çiftçiler gübre kullanmamakta, verimin düşmüş olması nedeniyle çayda organik tarıma geçiş ile beraber bir verim kaybının olacağı düşüncesi ortaya çıkmıştır
6.Çay hasadı esnasında ve sonrasında yapılan yanlış uygulamalar çay işleme esnasında bazı problemleri beraberinde getirmektedir. Çay tarımı ve organik çay tarımı ile ilgili eğitim ve yayım faaliyetleri hızlandırılmalıdır
SONUÇ:
Ziraat Odaları Başkanları olarak Organik Çay Tarımına geçiş ile ilgili görüşlerimiz aşağıda belirtilmiştir.
1.2018 yılı itibariyle çayda doğrudan organik tarıma geçiş ertelenmelidir. Özellikle hangi organik gübrenin ve uygulanma şekli hakkında bilgi sahibi olunmadan yapılacak bir geçiş faydadan çok zarar getirecektir.
2.Mevcut bilgilerimize göre Ziraat ve Doğa Bilimleri Fakültesi ve Çaykur vd. kurum ve kuruluşlarının desteğiyle Çayda Organik Gübre çalışmaları yürütülmektedir. Bu çalışmalar tamamlanmadan çay tarımı için organik gübre tavsiyesi yapılamayacağına göre çay da Organik Tarıma geçiş planları denemeler sonuçlanana kadar en az 3 yıl ertelenmelidir.
3.Çayda verim ve kalitenin artırılabilmesi için sadece organik gübre uygulaması yeterli değildir. Çay tarımında da çok önemli olan bakım işlemlerinin, hasat işlemlerinin ve çayın fabrikaya taşınması esnasında meydana gelen kayıpların da azaltılması ile beraber çayda mevcut sorunların üstesinden gelinebilir.Çay bitkisi dikimi, bakımı (gübreleme, budama vs.), toplanması, taşınması ve işlenmesi aşamalarının bir bütün olarak ele alınıp sorunların çözülmesinde fayda vardır.
4.Edinilen bilgilere göre çay bitkisinde organik tarıma geçiş ile beraber bir verim kaybı beklendiğinden bu verim kaybının ilgili kurum tarafından karşılanacağının ivedilikle duyurulup yaygınlaştırılması gerekmektedir.
5.Çay ile ilgili yürütülecek plan ve projelerde mutlaka başta Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi olmak üzere Çaykur, Ziraat Odaları, Ticaret Borsası, Ticaret ve Sanayi Odası, STK lar ve diğer paydaşlar ortak bir konsensüs sağlanması amacıyla birlikte yer almalıdırlar
6.Kimyasalın kaldırılması ile meydana gelecek kuru çay eksikliğinden, kaçak çayın ve ithal çayın tüketici damak tadını değiştireceğinden, telafisi mümkün olmayacak tehlikelerin olacağı
7.Kimyasalı desteksiz kaldırırsak zaten bölünmüş küçük üretici çayla uğraşmayacak çay bahçeleri Gürcistan gibi olacaktır.