Stres:uyum sağlamamız gereken bir durum karşısında hissettiğimiz hislerin bütünüdür.Stres ilk olarak bir durumu yorumlamaya başladığımız zaman başlar.Durumun ne kadar zor,tehlikeli ve başa çıkılabilecek bir durum olup olmadığını değerlendirme sonrası başlayan düşünce, durumla başa çıkmak için yeterli donanımımız olup olmadığı kararıyla duygusal katılıma geçer ve verilecek karar ya savaş ya da kaç komutuna dönüşür.Bu süreçte yaşananlar stresin bileşenleridir.
Modern hayat insanoğlunun başa çıkabileceği gerginlik kapasitesini zorlamaya başlamıştır.Sürekli kazanma ve harcama döngüsü, giderek kalabalıkta yalnızlaşma stres algısını arttırmaktadır.
İş hayatı artık acımasız bir savaş halini aldığından gerginlik ve kaygı artmaktadır.Dolayısıyla her iş artık potansiyel stres kaynağıdır.
Aslında stres yaşamsal motivasyon ve başarı için belli bir noktaya kadar yararlı ve olması gereken bir şeydir.Yani kararında ve kontrol edilebilir stres olması gereken bir durumdur.Gelişen her yeni duruma adaptasyon ve uyum için gereklidir.
Asıl sorun kontrol edilemeyen, hastalık düzeyine varan stresdir.Zaten stres derken kast edilen de genellikle hastalık düzeyinde olandır.
İnsan stresi neden hastalık düzeyinde yaşar?Özellikle de iş hayatında niye bu kadar stresli olup aşırı enerji harcarız?
Bu sorulara cevap bulmak hem kolay, hem de zordur.Öncelikle her insan tek başına bir varlık olarak değerlendirilmeli ve herkes için yıkıcı stres yaratacak durumlar farkı olabilir.
Bir kişinin iş hayatındaki stres için öncelikle;
1)Kişinin ruhsal yapısı
2)İşin yapısı
3)Toplumun yapısı çok önemlidir.
Eğer kişinin ruhsal yapısında bir psikiyatrik hastalık varsa(ruhsal hastalıkların tipi çok önemlidir) iş hayatına mutlaka yansıyacaktır ve olumsuz stres kaynağının ya sebebi yada besleyeni olacaktır.
İş hayatında stres kaynağının en önemli sebeplerden biri işin kendisidir.İş sürekli değişkenlik gösteren bir yapıda ise,sürekli dikkatin canlı tutulması gereken ve sürekli savaşılması gereken bir yapısı varsa,belirsizliğin ön planda giden bir yapısı varsa ,sürekli insanlara hizmet üreten bir sektörse,ve en önemlisi kişinin kişilik yapısına uygun değilse, ister istemez olumsuz stres kaynağı olacaktır.(en kötü belirlilik en iyi belirsizlikten iyidir).
İş hayatında olumsuz stres sebeplerinden diğer önemli kaynak toplumun yapısıdır.Toplum yapılan işi nasıl algılıyor çok önemlidir.Eğer olumlu algılarsa stres daha az yaşanır.Yapılan iş toplum için kötü algılanırsa başlı başına ağır stres kaynağıdır.(Müslüman mahallesin de salyangoz satmak gibi)
Stres yoğun olunca vücutta bazı değişiklikler olur.Bunlar bedensel , duygusal ve davranışsal olarak üç e ayrılır.
Vücutsal olarak;hızlı nabız,terleme,midede kasılma, mide bulantısı,gergin kaslar,hızlı nefes alma gibi belirtilerdir.
Duygusal olarak ise;korku,kaygı ,hayal kırıklığı v karamsarlık yaşanır.
Davranışsal olarak;uykusuzluk ya da aşırı uyuma,gevşeme yada sakinleşme açısından güçlükler,bir maddeye aşırı düşkünlük(alkol,sigara,esrar, yemek )telaşla oradan oraya koşuşturmak,sosyal ortamdan kaçınma,huzursuzluk ve sakarlık gibi durumlar gözükebilir.
İş hayatında stresle başa çıkabilmek hayatın keyfini ve konforunu aşırı arttıran bir durumdur.Çünkü hayatımızın çoğu işte geçmektedir.
İş steri ile başa çıkmaya çalışanların çoğu yanlış yöntemler kullanmaktadır.Bunlar mesela;durumu reddetme,alkol maddeye sığınma,saldırganlık,içe kapanma,kaçma davranışları olabilmektedir.
İş stresi ile başa çıkabilmenin yolu bir değildir ve kişiden kişiye değişebilir.Herkes için tek bir reçete yoktur.Sorun varsa çözümde vardır.Önemli olan doğru çözümü bulmaktır.
İş steri ile başa çıkmanın ilk ve en önemli yolu kendini tanımak sonra ise profesyonel yardım almaktır.
Ne demiş Yunus Emre; ilim ilim bilmektir,ilim kendin bilmektir, sen kendini bilmezsen, ya nice okumaktır.
Herkesin kendini bilmesi dileğiyle….
Dr Zelkif AKGÜL
Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
RİZE-ARTVİN TABİP ODASI BAŞKANI
RİZE RUH SAĞLIĞI MERKEZİ