Ulusal Vasküler ve Endovasküler Cerrahisi Dernek Başkanı Prof. Dr. Tankut Akay, 13 Ekim Dünya Tromboz Günü’nde özellikle pandemi döneminde giderek artan ‘pıhtı atımı’na dikkat çekti. ‘Pıhtı’nın küçük, ama ölümcül sonuçları olduğunu söyleyen Prof. Dr. Akay, açıklamasında “Pandemi döneminde her yaştan kesimin bilgisayar başında geçirdiği zaman giderek artıyor. Bilgisayar başında derslere katılan çocuklar, saatlerce bacaklarını sarkıtarak hareketsiz duruyor. Dünya, COVID 19 ile hareketin unutulduğu dünya düzeninde ‘pıhtı atımı’nın nasıl arttığını, bir kan pıhtısı ile yaşamların nasıl bittiğini konuşacak. Üzgünüz, çünkü bir virüsten korunmak isterken, ölümcül bir hastalığın pençesine düşüyoruz. Dünya Tromboz Günü senede bir gün bile olsa hareketsizliğin ölüm olduğunu anlatan bir gün” diyerek hareketli yaşam ile vücudu sağlıklı kılmanın mümkün olduğunu ifade etti.

Prof. Dr. Tankut Akay, ‘pıhtı atımı’nın belirtileri, kimlerin risk altında olduğu ve alınması gereken önlemler konusunda şu bilgileri verdi:

COVID 19 ‘pıhtı atmı’nı artırdı
“Pandemi sürecinde, korku ve hareketsizlik, ‘pıhtı atımı’nı artırdı. Bu artış, hem COVID 19’a yakalanan hastalarda, hem de hastalığa yakalanırım endişesi, korkusu yaşayanlarda var. Hareket etmeden geçirilen günlerle ne yazık ki, bu hastalığa yakalananların sayısını arttırıyor.

‘Pıhtı’, küçük ama neden olduğu sorunlar çok büyük, hatta ölümcül! Pandemi döneminde evden çalışan kişi sayısı da arttı. Böylece bilgisayar başında vakit geçirenlerin sayısı hızla artıyor. Bilgisayar başında derslere katılan çocuklar saatlerce bacaklarını sarkıtarak hareketsiz duruyor. Uzun süre ayaklarını sarkıtarak oturanlar, baldır kaslarını çalıştırmalı. Kalkıp kısa yürüyüşler yapmak ya da otururken baldır kaslarını çalıştıran basit bacak hareketleri uygulamak bu sorunu azaltabilir. Şayet hareket yapılamıyorsa, varis çorabı giymek faydalı.

‘Pıhtı’, yaşa bakmıyor
‘Pıhtı atımı’ yaş tanımıyor. Her yaşta görülebiliyor. Ancak yaş ilerledikçe görülme sıklığı artıyor. 60 yaşın üzerinde çok ciddi boyutlarda bir risk oluşuyor. Özellikle pandemi döneminde hareketsiz kalan 65 yaş üstü için durum tehlikeli.

Kimler risk altında?
Eskiden uzun seyahatler diye bilinirdi. O nedene şimdi başka sebepler eklendi. Aşırı, sigara ve alkol tüketen, kilo problemi yaşayan, trafik kazası geçiren, travma veya büyük cerrahi operasyon sonrasında hareketsiz kalan kişilerde risk altında. Önlem alınmadığı takdirde, damarda oluşan ‘pıhtı’, kopup akciğerlere gidebilir ve akciğerde ani ölümle sonuçlanabilir. Unutulmamalı ki, hormon tedavisi, diyabet, hipertansiyon, kolesterol yüksekliği de damar iç yapısını bozar. Böylece, tramboza yani ‘pıhtı atımı’na zemin hazırlar. Bu tür sağlık problemi yaşayan onkoloji tedavisi görenler asla hareketsiz kalmamalı.
Hamileler, doğum kontrol hapı kullananlar dikkat

Özellikle hamilelikte, hamilelik sonrası emzirme döneminde olan, doğum kontrol hapı kullanan kadınlar, akciğere pıhtı atması konusunda risk altında. Bu özellikte olan kişiler asla hareketsiz bir yaşamı tercih etmemeli.

‘Pıhtı’, nasıl serseri mayına dönüyor?
Pıhtı aslında vücudun bir savunma mekanizmasıdır. Herhangi bir yaralanmada, kanayan yeri onarır. Ancak bilerek ya da bilmeden onu zararlı hale getirmek mümkün. Özellikle de tembelliği seçip, hareketsiz bir yaşam tercih edilirse.”

Hem atardamarda, hem de toplardamar da oluşan ‘pıhtı’nın 3 temel nedeni olduğunu belirten Prof. Dr. Akay, bunları “Hareketsizliğe bağlı kanın durağanlaşması, kişinin genetik olarak pıhtılaşmaya meyilli olması, damar duvarındaki hasar” şeklinde sıraladı.

“Atardamarda oluşan ‘pıhtı atımı’nın en önemli sebebi, kalp. Kalpte ritim bozukluğu oluşursa, kalbin içindeki kan durağanlaşır” diyen Prof. Dr. Akay, “Durağan kanda da risk artar. Oluşan pıhtı ana atardamar olan aort ile vücuttaki atardamarlardan herhangi birine serseri mayın gibi gidip o damarı tıkar. Tıkalı damarın beslediği organ zarar görür. Eğer o organ beyin ise felç, bacak atardamarı ise kangren ortaya çıkar. Aynı olay bağırsak, böbrek, kol veya bacak atardamarlarında gerçekleşmişse organ fonksiyon bozukluğuna yol açabilir. Trompoz, toplardamar da ‘varis’ olarak görülür. Bacakta gözle görülen derin damarlar var ise, buradan kopan kan pıhtısı vücut içinde dolaşmaya başlar.

Toplardamarlar yoluyla oksijen almak için akciğere yolculuk yapan pıhtı, kirli kan ile beraber kalbin sağ tarafına doğru ilerler. Kalpten geçen pıhtı, akciğer atardamarına ulaşır. Akciğer (Pulmoner) Embolisi denilen ölümcül hastalığa yol açar. Pıhtının serseri mayın gibi vücutta dolaşımına ancak ‘hareket’ engel olabilir.

Hareketli olunca baldır kasları çalışır ve kanı yukarı doğru hareket ettirerek durağanlaşmayı engeller” ifadelerini kullandı.

Prof. Dr. Akay, belirtilere ilişkin de şunları söyledi:
"Atardamara pıhtı atarsa,
Ağrı, nabız alamama, ciltte ani soğuma, his kaybı, görme bozukluğu, veya etkilenen uzvu hareket ettirememe gibi belirtiler gösterir.
Toplardamar pıhtısı varsa,
Baldır bölgesinde başlayan ağrı ve hassasiyet , ayak bileğinde ortaya çıkan şişme ve ödem, bacak bölgesinde kızarıklık veya fark edilebilir renk değişimi veya ısı artışı yaşanır.
Akciğer embolisi veya pulmoner emboli varsa,
Açıklanamayan nefes darlığı, hızlı nefes alma, göğüste ortaya çıkan ağrı (derin nefes alıp vermekle kötüleşebilen), kalp hızında belirgin artış, halsizlik, bayılma veya bayılma hissi oluşur.”
‘Pıhtı’ ile mücadelenin yol haritası yönelik de açıklamalarda bulunan Prof. Dr. Akay, “Öncelikle unutmayın ki; hareket yerine tembelliği seçiyorsanız COVID 19 ile iş birliği yapıyorsunuz,
Evden çalışıyorsanız dahi evin içinde hareket edin. Evde olmak hareket edememek anlamına gelmesin. Evin içinde egzersizler yapın.
Bacaklarınızı ayak bileklerinizi hareket ettirin.
Gerekirse, sağlık probleminiz yoksa oturduğunuz binanın merdivenlerini inip çıkın.
Dışarıda, sosyal mesafe kurallarına uyarak, maske takarak en az 30 dakika yürüyüş yapın.
Virüse yakalanırım korkusuyla uzmana başvurmaktan kaçınmayın. Belirtileri hissettiğinizde bir uzmandan görüş alın.
Rutin olarak kalp check up’ı yaptırın, damarlarınızı kontrol ettirin.
Bacaklarda çok büyük varisleriniz ve bu damarlarda ani başlayan kızarıklık, ağrı ve ısı artışı durumunda bir kalp ve damar cerrahisi uzmanına başvurun.
Yapılacak dikkatli bir fizik muayene ve doppler ultrason ile damar içerisinde pıhtı olup olmadığını anlamak mümkün, unutmayın!
Bacaklarınızdaki varisleri iyi takip edin, değişimlerini dikkatli gözlemleyin.
Erken teşhisin ‘pıhtı atımı’nda da önemli olduğunu aklınızdan çıkarmayın.
Hiçbir hastalık bahane kabul etmez ama bilin ki ‘pıhtı’ hem bahaneyi hem de hareketsizliği kabul etmez" şeklinde uyarılar yaptı.