Karadeniz Bölgesi’nde son yıllarda tarımsal üretimi tehdit eden kahverengi kokarca (Halyomorpha halys), bu yıl hava sıcaklıklarının mevsim normallerinin üzerinde seyretmesi nedeniyle kış uykusundan erken uyandı. Normal şartlarda nisan ayında hareketlenmesi beklenen zararlı böcek, sıcaklık artışıyla birlikte şubat ayının sonlarından itibaren görülmeye başlandı.

Fındık başta olmak üzere birçok tarım ürününe zarar veren kahverengi kokarcaya karşı, biyolojik ve kimyasal mücadele çalışmaları hız kazandı. Tarım ve Orman Bakanlığı öncülüğünde yürütülen çalışmalar kapsamında, Trabzon’un 18 ilçesinde feromon tuzakları yerleştirildi ve üreticilere biyosidal ürünler dağıtıldı. Ayrıca, kahverengi kokarca ile mücadelede önemli bir doğal düşman olan samuray arıları bu yıl bölgede daha yoğun kullanılacak.

Kahverengi Kokarca Karadeniz’i Nasıl Etkiliyor?
İlk olarak 2017 yılında Gürcistan üzerinden Türkiye’ye giriş yaptığı belirlenen kahverengi kokarca, özellikle Karadeniz Bölgesi'nde hızla yayılmaya başladı. Fındık, mısır, sebzeler ve meyve ağaçları gibi 300’den fazla bitki türüyle beslenebilen bu zararlı, ürünlerin iç dokularını emerek kalitesizleşmesine ve ekonomik kayıplara neden oluyor.

Karadeniz’de başta Artvin, Rize, Trabzon ve Ordu olmak üzere birçok ilde görülen kahverengi kokarca, bitkilerin öz suyunu emerek meyve ve yaprak deformasyonuna yol açıyor. Üreticiler için ciddi bir tehdit oluşturan bu böcek, hem rekolte kayıplarına hem de ürünlerin ticari değerini düşüren deformasyonlara sebep oluyor.

1 Milyon Samuray Arısı Doğaya Bırakılacak
Kahverengi kokarca ile mücadelede, biyolojik mücadele yöntemi olarak kullanılan samuray arıları bu yıl daha geniş çapta devreye alınacak. 2024 yılında doğaya 10 bin samuray arısı bırakılmıştı, ancak 2025 yılı için hedef 1 milyon arıya ulaştırmak.

Konuyla ilgili açıklama yapan Trabzon İl Tarım ve Orman Müdürü İsa Kaplan, böceğin yayılımını kontrol altına almak için yoğun bir mücadele yürütüldüğünü belirterek şu ifadeleri kullandı:

"Kahverengi kokarca, 2017’den itibaren ülkemizde yayılmaya başladı ve şu an 34 farklı ilde tespit edildi. Trabzon’daki mücadelemiz kapsamında, geçtiğimiz yıl 10 bin samuray arısı doğaya bırakıldı. Ancak bu yıl, ülke genelinde 1 milyon adet samuray arısını doğaya salarak biyolojik mücadeleyi güçlendireceğiz. Samuray arıları, kahverengi kokarcanın yumurtalarını parazitleyerek popülasyonun azalmasına katkı sağlıyor."

Kimyasal ve Mekanik Mücadele Devam Ediyor
Kahverengi kokarca ile mücadelede biyolojik yöntemlerin yanı sıra kimyasal ve mekanik mücadele teknikleri de uygulanıyor. Trabzon ve çevresinde boş bina, depo ve meskenlerde zararlının barınmasını önlemek amacıyla 47 binin üzerinde ilaçlama çalışması yapıldı.

Ayrıca, feromon tuzakları kullanılarak böceğin yoğun olduğu bölgeler tespit ediliyor. Özellikle meyve ağaçları ve fındık bahçelerinde zararlı popülasyonlarını kontrol altında tutmak için cezbet-öldür yöntemi uygulanıyor. Kimyasal mücadele kapsamında ise Tarım Bakanlığı tarafından ruhsatlandırılan biyosidal ilaçlar üreticilere dağıtıldı.

Çiftçilerden Erken Önlem Alınması Bekleniyor
Uzmanlar, kahverengi kokarcanın mevsim normallerinin üzerinde seyreden hava sıcaklıkları nedeniyle bu yıl 2 ay erken uyandığını ve hızlı bir şekilde üreyebileceğini belirtiyor. Üreticilerin zararlıyı erken fark edip mücadeleye destek vermesi gerektiği vurgulanıyor.

Trabzon İl Tarım ve Orman Müdürlüğü yetkilileri, özellikle tarım alanlarında zararlı böceğin hareketliliğini yakından takip etmek için feromon tuzaklarının etkin şekilde kullanılmasını ve ilaçlama çalışmalarının zamanında yapılmasını öneriyor.

Geçen Yıl Tarımsal Kayıp %7’ye Ulaştı
Trabzon Tarım ve Orman İl Müdürü İsa Kaplan, 2023 yılında kahverengi kokarca nedeniyle bölgede yaklaşık %7’lik bir tarımsal kayıp yaşandığını belirtti. Ancak, hava sıcaklıklarındaki dalgalanmaların böceğin çiftleşme sürecini baskılayarak yayılmasını engellediğini ifade eden Kaplan, şunları söyledi:

"Kokarca sıcak havalarda dışarı çıkıyor, ancak tekrar soğuk hava ile karşılaştığında kışlık alanlarına geri dönüyor. Bu da onun çiftleşme sürecini baskılıyor ve çoğalmasını önlüyor. Geçen yıl bu sıcak-soğuk etkisiyle popülasyonun kontrol altında tutulduğunu gözlemledik. 2025’te de benzer bir süreç yaşanırsa, zarar oranını düşürmeyi hedefliyoruz."

Sonuç: Kahverengi Kokarca ile Mücadele Sürecek
Karadeniz Bölgesi’nde fındık ve diğer tarım ürünlerine büyük zarar veren kahverengi kokarca, bu yıl erken uyanarak üreticileri zor bir sezonla karşı karşıya bırakıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın öncülüğünde yürütülen biyolojik, kimyasal ve mekanik mücadele çalışmaları, böceğin popülasyonunu baskılamak için devam ediyor.

2025 yılında biyolojik mücadelede 1 milyon samuray arısının doğaya bırakılması, kimyasal ilaçlamaların sürdürülmesi ve feromon tuzaklarının artırılması ile kahverengi kokarcanın kontrol altına alınması hedefleniyor. Yetkililer, üreticilerin bilinçli şekilde mücadeleye katkı sağlaması gerektiğini ve özellikle erken dönemde önlem alınmasının büyük önem taşıdığını vurguluyor.